• راستی ها
• 1404/6/3 05:33:32
• 97 بازدید

معنا و مفهوم ارث به زبان ساده

 ● دریافت مشاوره حقوقی اولیه و رایگان 

 ● تنظیم وقت مشاوره با متخصصین حقوقی 

هر یک از ما که دارای تابعیت ایران هستیم و در جامعه ایرانی زندگی می کنیم و پرورش یافته ایم، حتما بارها کلمه ارث را شنیده ایم و تا حدودی با معنا و مفهوم آن آشنا هستیم. یا به دفعات شنیده ایم به دلیل ارث اعضای یک خانواده دچار اختلاف می شوند که گاه به حدی شدت دارد که روابط حسنه و چندین ساله آنها پایان می یابد.
علت اکثر اختلافات پیرامون ارث در مقالات بعدی بیان خواهد شد. اما در این مقاله به مفهوم ارث پرداخته شده است؛ واقعه ای که با موت افراد محقق می شود (چه موت طبیعی چه موت فرضی) و با توجه به سبک زندگی امروز، آثار متعددی را برجا می گذارد.

● ارث ریشه در فقه اسلامی دارد

بدیهی است که ارث یک مفهوم اعتقادی می باشد و از دین مبین اسلام سرچشمه گرفته است.
در قرآن کریم بارها به معنی ارث، قواعد مرتبط و کاربردهای آن در سوره هایی از جمله "آل عمران"، "انبیاء" و "نساء" اشاره شده است.
در سوره های فوق، طی آیات متعددی به نسبت های مختلف میان افرادی که از یکدیگر ارث می برند مانند "مرد و زن" ، "تعداد سه دختر یا بیشتر در یک خانواده" ، "تک دختر" ، "پدر و مادر" بیان شده است.
البته ارث بری و نسبت افراد به یکدیگر جدول بسیار دقیقی دارد.
به مرور زمان نیز فقهای معروف شیعه پیرامون این مسئله فتاوی منحصر به فرد خود را ارائه داده اند و دکترین حقوقی نیز نظرات علمی خود را بیان نموده اند. در نتیجه، جمع تمامی این احکام و نظریات که اختلاف نظری وجود ندارد، وارد قانون مدنی شده و در حال حاضر لازم الاجرا است.

● یک تعریف مختصر از ارث

ارث به معنای استحقاق فرد (یا افراد) در اموال یا حقوق (مثل حق ارتفاق) دیگری، بعد از موت او (چه موت طبیعی چه موت فرضی) است.
یعنی بعد از اینکه موت یک شخص محرز شد؛ اموال و حقوق او به دیگران خواهد رسید.
شخصی که مستحق ارث است را "وارث" و شخصی که اموال و حقوق او به ارث می رسد را "مورث" نامیده می شود. و آن اموال و حق نیز که از مورث به وارث می رسد هم "تَرَکه" نامیده می شود.

نکته بسیار مهم این است که ترکه در دستان وراث اصطلاحاً مستقر نیست و کامل شدن فرایند به ارث رسیدن، بعد از ۴ مرحله صورت می پذیرد:
● قبل از هر اقدام دیگری، دیون مورث باید کامل پرداخت شود. حتی اگر بعد از آن مال یا حقی برای به ارث رسیدن باقی نماند.
● کسر هزینه های واجب مانند هزینه های کفن و دفن
● عمل به وصیت های احتمالی او تا حد یک سوم. یعنی هر وصیتی که شده باشد تنها تا حد یک سوم معتبر است و بیشتر از آن را وراث باید اجازه بدهند. مثلا اگر مورث فقط سه خودرو داشته و وصیت کرده که هر سه خودرو به یکی از فرزندانش برسد، این وصیت فقط درباره یکی از خودروها معتبر است و عمل به وصیت برای دو خودروی دیگر نیازمند رضایت بقیه فرزندان به عنوان وارث می باشد.
● اموالی هستند که فقط پسر بزرگ تر آنها را به ارث می برد. مطابق ماده ۹۱۵ قانون مدنی : انگشتری که میت معمولاً استعمال میکرده و همچنین قرآن و رخت‌های شخصی و شمشیر او به پسر بزرگ او می‌رسد بدون اینکه از ‌حصه او از این حیث چیزی کسر شود مشروط بر اینکه ترکه میت منحصر به این اموال نباشد.

● ۲ پُل که وارث را به مورث می رساند

وارث و مورث توسط ۲ پُل به یکدیگر متصل می شوند.
● اول، نَسَب. وراثی که با این پل به مورث می شوند، وراث نسبی نامیده می شوند. برای استفاده از این پل، وارث باید از طریق "ولادت" به مورث متصل باشند. مثل رابطه پدر فرزندی یا خواهر برادری
● دوم، سَبَب. وراثی که با این پل به مورث می شوند، وراث سببی نامیده می شوند. ازدواج زن و مرد را به یکدیگر متصل می کند و حقوقی را بین زن و مرد ایجاد می کند که برخی از آنها حقوقی مشترک بین زن و مرد است ، برخی حقوقی که مختص زن مانند نفقه و حقوق مختص به مرد مانند ریاست او بر خانواده ؛ از جمله حقوق مشترک بین آنها این است که مجاز هستند از هم ارث ببرند.

● وراث در سه طبقه، دسته بندی می شوند

وراث در سه طبقه، دسته بندی می شوند. و طبقه ی پایین تر وقتی ارث می برد که از طبقه بالاتر فردی موجود نباشد. مثلا اگر در طبقه وارثی موجود باشد، نوبت به افرادی که در طبقه دوم هستند برای ارث بری نمی رسد. در ادامه مطلب، طبقات ارث را مشاهده می کنید.
● طبقه اول : پدر - مادر - فرزند - نوه (نوه در صورتی ارث می برد که فرزندی وجود نداشته باشد)
● طبقه دوم : پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری، هرچه بالا رود ("هرچه بالا رود" یعنی هرچه نسل قدیمی تر شود - خواهر و برادر پدری (مشترک فقط از سمت پدر) ، مادری (مشترک فقط از سمت مادر) و پدر-مادری (مشترک هم از سمت پدر و هم از سمت مادر) و فرزندان این افراد اگر خودشان موجود نباشند
● طبقه سوم : عمو - عمه - دایی - خاله و فرزندان این افراد اگر خودشان موجود نباشند.

● در نهایت، نکته بسیار مهم

همانطور که بیان شد نحوه ارث بری جدول مخصوص به خود را دارد و سهم هر وارث با توجه به فرمول های از پیش تعیین شده در هر مورد محاسبه می شود.
باید توجه داشت که هرچند ارث واقعه ای حقوقی محسوب می شود، یعنی وجود آن در زندگی هر یک از ما حذف نشدنی است و سهم الارث هر وارث از قبل مشخص شده و توافق بر خلاف آن ممکن نیست، اما هر فرد می تواند قبل از مرگ خود برای اموال و حقوقش تصمیم گیری و برنامه ریزی کند. یعنی به وسیله اعمال حقوقی مختلف مانند بیع، صلح یا هبه، انتقال آنها را به دست خود و با اختیار انجام دهد. به این نحوه انتخاب می کند که از صفر درصد تا صد در صد اموالش وارد چرخه ارث نشود.